W Polsce obowiązkowe szczepienia są bezpłatne dla osób do ukończenia 19. roku życia. Dla dorosłych, w tym kobiet w ciąży, szczepienia są dobrowolne, chociaż niektóre z nich są szczególnie zalecane, w przypadku ryzyka poważnych konsekwencji zdrowotnych wynikających z zakażenia. Dotyczy to m.in. szczepień przeciw COVID-19, grypie, krztuścowi i RSV. Choć część z tych szczepionek jest refundowana, koszty innych pacjentki muszą pokrywać samodzielnie. Ważne jest rozróżnienie między szczepionkami, które można stosować u kobiet w ciąży, a tymi, które są przeciwwskazane. Do bezpiecznych szczepionek, które można podawać kobietom w ciąży, należą te zawierające inaktywowane patogeny lub ich fragmenty, takie jak szczepionki rekombinowane, podjednostkowe, polisacharydowe, skoniugowane, toksoidy, a także szczepionki mRNA i wirusowe nie replikujące Z kolei szczepionki zawierające żywe osłabione (atenuowane) patogeny, jak te przeciw odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej, gruźlicy oraz donosowe szczepionki przeciw grypie, są przeciwwskazane w ciąży.
Szczepienie przeciw grypie
Szczepienie przeciw grypie jest jednym z najważniejszych zalecanych szczepień dla kobiet w ciąży. Inaktywowana, czterowalentna szczepionka przeciw grypie znacząco obniża ryzyko zachorowania, zapewniając tymczasową ochronę zarówno matce, jak i noworodkowi. Może być podawana w dowolnym trymestrze ciąży, a jej skuteczność i bezpieczeństwo zostały potwierdzone przez liczne organizacje międzynarodowe. W Polsce szczepionka przeciw grypie jest refundowana.
Szczepienie przeciw krztuścowi
Szczepienie przeciw krztuścowi (dTaP) jest szczególnie istotne ze względu na ochronę noworodków, które są zbyt młode, aby zostać zaszczepione bezpośrednio po porodzie. Szczepionka dTaP, zawierająca zmniejszoną ilość toksoidu błoniczego, toksoidu tężcowego oraz antygenów bezkomórkowych krztuśca, jest podawana między 27 a 36 tygodniem ciąży. Transfer przeciwciał przez łożysko zapewnia noworodkowi ochronę w pierwszych tygodniach życia, co jest kluczowe ze względu na wysoką zaraźliwość krztuśca i ciężkie powikłania, jakie może powodować u najmłodszych dzieci.
Szczepienie przeciw COVID-19
Szczepienie przeciw COVID-19 z użyciem szczepionek mRNA jest zalecane dla kobiet na każdym etapie ciąży. Pełny cykl szczepień - schemat dwudawkowy, powinien być zakończony przed rozpoczęciem trzeciego trymestru, gdy ryzyko ciężkiego przebiegu choroby znacząco wzrasta. Badania wykazały, że szczepionki te są bezpieczne zarówno dla matki, jak i płodu, a ich podanie może być jednocześnie z innymi szczepieniami, np. przeciw grypie. W Polsce szczepionka przeciw COVID-19 jest refundowana.
Szczepienie przeciw RSV
Wirus syncytialny układu oddechowego (RSV) jest jednym z głównych patogenów odpowiedzialnych za infekcje dolnych dróg oddechowych, szczególnie u niemowląt i małych dzieci. Jedną z najnowszych strategii profilaktycznych jest szczepienie kobiet w ciąży przeciwko RSV. W Polsce temat ten zyskuje na znaczeniu, szczególnie w kontekście ochrony noworodków i niemowląt przed poważnymi powikłaniami związanymi z zakażeniem RSV. U większości zdrowych dorosłych objawy zakażenia RSV są łagodne, przypominające przeziębienie, jednak u noworodków i niemowląt wirus ten może prowadzić do ciężkich infekcji układu oddechowego.
Szczepienie to w Polsce dostępne jest od niedawna (dla kobiet ciężarnych od 2024). Jego wykonanie zalecane jest pomiędzy 24 a 36 tygoniem ciąży, krótko przed rozpoczęciem lub w trakcie sezonu epidemicznego RSV (jesień-wiosna). Z uwagi na potencjalne większe korzyści i profil bezpieczeństwa zaleca się wykonanie szczepienia pomiędzy 32 a 36 tc. Należy pamiętać, aby zachować 2-tygodniowy odstęp między szczepieniem przeciwko krztuścowi a RSV.
Podsumowanie
Pomimo jednoznacznych zaleceń, świadomość społeczna oraz odsetek kobiet zaszczepionych w ciąży w Polsce pozostają na niskim poziomie. Do głównych przeszkód należą niedostateczna edukacja zarówno wśród pacjentek, jak i personelu medycznego, a także obawy przed możliwymi działaniami niepożądanymi.
Szczepienia w ciąży są skuteczną metodą zapobiegania chorobom zakaźnym u matki i dziecka, jednak ich potencjał nie jest w pełni wykorzystywany. Kluczowe jest prowadzenie dalszej edukacji na temat korzyści płynących ze szczepień w ciąży, opartej na dowodach naukowych. Personel medyczny sprawujący opiekę nad kobietą ciężarną powinien aktywnie informować i zachęcać kobiety do szczepień, aby zwiększyć ochronę zarówno ich jak i noworodka.
Źródło:
https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/view/95834
https://ptwakc.org.pl/szczepienia-doroslych/